Klinika Nadciśnienia Tętniczego
Dane kontaktowe
ul. Alpejska 42, 04-628 Warszawa
Kierownik
Prof. dr hab. n. med. Andrzej Januszewicz
Zastępca Kierownika
Dr hab. n. med. Marek Kabat, prof. inst.
Struktura organizacyjna kliniki
- Oddział kliniczny
- Poradnia przykliniczna
- Pracownia Pomiarów i Monitorowania Ciśnienia Tętniczego
- Pracownia Diagnostyki Układu Autonomicznego
Działalność kliniczna
Klinika Nadciśnienia Tętniczego w ramach działalności szpitalnej i ambulatoryjnej zajmuje się diagnostyką i leczeniem nadciśnienia pierwotnego i wtórnego oraz chorób współistniejących. Opierając się na wieloletnim doświadczeniu oraz dostępności najnowszych metod badawczych Klinika oferuje diagnostykę i leczenie w szczególności:
- Nadciśnienia tętniczego trudnego w kontroli
- Nadciśnienia tętniczego opornego
- Nadciśnienia tętniczego i podejrzenie bezdechu sennego
- Nadciśnienia tętniczego i miażdżycowego zwężenia tętnicy nerkowej
- Nadciśnienia tętniczego i guza nadnercza
Klinika Nadciśnienia Tętniczego jako jeden z nielicznych ośrodków w kraju oferuję całościową diagnostykę i długoterminową opiekę chorym z dysplazją włóknisto-mięśniową, guzem chromochłonnym i przyzwojakami, rodzinną predyspozycją w kierunku guza chromochłonnego/ przyzwojaków oraz pierwotnym hiperaldosteronizmem.
Działalność naukowa
Klinika Nadciśnienia Tętniczego jest głównym wykonawcą wielu projektów badawczych dotyczących diagnostyki i leczenia nadciśnienia pierwotnego i wtórnego – zwłaszcza nadciśnienia tętniczego opornego, pierwotnego hiperaldosteronizmu, guza chromochłonnego, nadciśnienia naczyniowo-nerkowego.
Klinika bierze udział w pracach nad wprowadzaniem nowych metod diagnostycznych i leczniczych, w tym inwazyjnych między innymi dotyczących cewnikowania żył nadnerczowych u chorych z pierwotnym hiperaldosteronizmem oraz denerwacji nerek i innych metod zabiegowych u chorych na prawdziwie oporne nadciśnienie tętnicze.
Klinika Nadciśnienia Tętniczego przyczyniła się do rozwoju i rozszerzenia działalności zabiegowej w zakresie diagnostyki pierwotnego hiperaldosteronizmu polegającej na wprowadzeniu metody cewnikowania żył nadnerczowych. Wyniki prospektywnego i randomizowanego badania dotyczącego zastosowania tej metody – badanie SPARTACUS – zostały opublikowane w 2016 roku na łamach The Lancet Diabetes & Endocrinology.
Na uwagę zasługuje też, że Klinika rozwija badania nad czynnikami patogenetycznymi i powikłaniami narządowymi opornego nadciśnienia tętniczego ze specjalnym uwzględnieniem:
- Analizy częstości występowania obturacyjnego bezdechu sennego i innych czynników mogących mieć związek z rozwojem opornego nadciśnienia tętniczego.
- Badań nad związkiem pomiędzy występowaniem zaburzeń metabolicznych a wysokością ciśnienia tętniczego i nasileniem obturacyjnego bezdechu sennego.
- Oceny związku pomiędzy występowaniem obturacyjnego bezdechu sennego a nasileniem zmian w obrębie prawej i lewej komory serca.
Interesującym kierunkiem badań podjętych w Klinice Nadciśnienia Tętniczego są badania oceniające zmiany strukturalne w obrębie małych tętniczek u chorych z wtórnymi postaciami nadciśnienia tętniczego - pierwotnym hiperaldosteronizmem, guzem chromochłonnym i dysplazją włóknistą mięśniową, a także u chorych z podejrzeniem choroby wieńcowej. Powyższy projekt możliwy jest do realizacji dzięki wprowadzeniu unikalnej metody oceny struktury oraz oceny przepływu krwi w tętniczkach siatkówki we współpracy z Uniwersytetem w Erlangen, Warszawskim Uniwersytet Medycznym i Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim.
Wśród innych kierunków badań rozwijanych w Klinice Nadciśnienia Tętniczego należy wymienić:
- Badania nad związkiem pierwotnego hiperaldosteronizmu a obturacyjnemu bezdechem sennym i zaburzeniami metabolicznymi.
- Badania nad oceną struktury sieci fibrynowej i czynników krzepnięcia u chorych z obturacyjnym bezdechem sennym i wybranymi wtórnym i postaciami wtórnego nadciśnienia tętniczego przed i po leczeniu przyczynowym.
- Badania oceniające profil hormonalny i hemodynamiczny chorych na czerwienicę prawdziwa współistniejącą z nadciśnieniem tętniczym.
Od 2015 r. prowadzone jest badanie o charakterze rejestrowym dotyczące dysplazji włóknisto-mięśniowej – ARCARDIA-POL. Jest to w tej chwili 2 największe w Europie i 3 na świecie badań dotyczące obrazu klinicznego dysplazji włóknisto-mięśniowej. Projekt realizowany jest we współpracy z ponad 30 ośrodkami w Polsce oraz z ośrodkami z Francji, Belgii i Stanów Zjednoczonych. Oprócz charakterystyki klinicznej określane są zmiany w układzie sercowo-naczyniowym oraz patogeneza choroby.
Ponadto Klinika Nadciśnienia Tętniczego czynnie uczestniczy w wielu projektach naukowych realizowanych wspólnie z ośrodkami z: Niemiec (profesor Graeme Eisenhofer, profesor Lars C. Rump, profesor Roland Schmieder, profesor Martin Reincke), Holandii Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen (profesor Jacques Lenders, profesor Leo SchultzeKool), Francji (profesor Pierre Franocis Plouin, professor Michele Azizi, profesor Xavier Janeumaitre) i Belgii (profesor Alexandre Persu).
Najważniejsze osiągnięcia
- Badanie guzów wydzielających katecholaminy
- Oporne nadciśnienie tętnicze
- Leczenie pierwotnego hiperaldostoronizmu
Instytut Kardiologii w Warszawie kontynuuje i rozwija badania dotyczące guzów wydzielających katecholaminy (pheochromocytoma i paraganglioma, PPGL). Zapoczątkowane na początku XX w. wieku badania dotyczące częstości uwarunkowania rodzinnego PPGL, doprowadziły do opisania nowego zespołu chorobowego – zespołu pheochromocytoma-paraganglioma (PGL) oraz wyodrębnienia mutacji genu SDHD charakterystycznej dla rejonu Polski (efekt założycielski). Kontynuowane w latach 2012-2016 finansowane przez Instytut Kardiologii badania koncentrowały się na ocenie i rozwoju metod diagnostycznych PPGL oraz opracowaniu standardów postępowania w obserwacji odległej chorych z mutacją genu SDHD, których liczba pozostających pod opieką Instytutu Kardiologii uległa podwojeniu.
Wdrożono w Instytucie Kardiologii, jako jedynym ośrodku w kraju, nowoczesną metodę oceny stężenia metylowanych pochodnych amin katecholowych we krwi. Podjęto prace nad zapewnieniem pełnej oceny genetycznej chorych z PPGL (ocena 15 genów o udokumentowanym związku z rozwojem PPGL). Należy podkreślić, że badania nad PPGL prowadzone są w Instytucie Kardiologii w ramach szeroko zakrojonej współpracy międzynarodowej z ośrodkami w Niemczech (Uniwersytety w Monachium, Dreźnie, Freiburgu, Wurzburgu, Rostocku), Francji (Uniwersytet w Paryżu), Włoszech (Uniwersytet we Florencji), Holandii (Uniwersytet w Nijmegen) oraz w Stanach Zjednoczonych (Uniwersytet Yale). Owocem tej współpracy są liczne własne i wspólne publikacje. Istotny wkład w rozwój wiedzy nad PPGL został zauważony przez autorów najważniejszych wytycznych postępowania w PPGL przygotowanych przez amerykańskie The Endocrine Society – zostało zacytowanych osiem publikacji z udziałem badaczy Instytutu Kardiologii, stanowiąc podstawę do zmiany dotychczasowych i formułowania nowych rekomendacji odnośnie postępowania w guzie chromochłonnym.
Ponadto przedstawiciel Instytutu uczestniczył w pracach Grupy Roboczej przygotowującej wytyczne European Society of Endocrinology dotyczących obserwacji odległej u chorych z PPGL opublikowane w 2016 roku. Nowy kierunek badań obejmuje ocenę przydatności nowych metod biochemicznych – ocenę stężenia transkryptów genomowych we współpracy z Uniwersytetem Yale. Pierwsze rezultaty badań zostały opublikowane pod koniec 2016 roku. Instytut Kardiologii jest jednym z trzech polskich ośrodków uczestniczących aktywnie w pracach i badaniach „ens@t” – European Network for Adrenal Tumors – zrzeszenia najważniejszych ośrodków w Europie prowadzących badania nad guzami nadnerczy.
Badacze Instytutu Kardiologii opierając się doświadczeniach własnych i wynikach prowadzonych badań przygotowywali w latach 2012-2016 najważniejsze polskie opracowania i wytyczne obejmujące postępowanie w PPGL: wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2015 (zagadnienia dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym wtórnym), wytyczne Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego z 2016 dotyczące powstępowania w przypadkowo wykrytych guzach nadnerczy oraz rozdział dotyczący guzów wydzielających katecholaminy w Internie Szczeklika 2012-2016.
Oporne nadciśnienie tętnicze stanowi ważny problem kliniczny ze względu na stosunkowo dużą częstość występowania w populacji chorych na nadciśnienie tętnicze, a także konieczność przeprowadzenia właściwej diagnostyki i ustalenia skutecznego postępowania terapeutycznego. Instytut Kardiologii w Warszawie jako wiodący ośrodek w Polsce w latach 2012-2016 kontynuował badania mające na celu przedstawienie charakterystyki chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym w Polsce.
W ramach wieloośrodkowego programu przedstawiono, w oparciu o próbę ponad 12 tysięcy chorych, charakterystykę chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym pozostających pod opieką lekarzy rodzinnych i specjalistów w całej Polsce.
W ramach badania RESIST-POL, finansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, dokonano szczegółowej analizy klinicznej grupy ponad 200 chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym – przedstawiając rozkład przyczyn rozwoju oporności nadciśnienia tętniczego. Cykl kolejnych czterech publikacji dotyczących oceny echokardiograficznej chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym został opublikowany w wiodących czasopismach z zakresu nadciśnienia tętniczego.
Prowadzone w Instytucie Kardiologii badania przyczyniły się do pogłębienia oceny związku pomiędzy nadciśnieniem tętniczym opornym, obturacyjnym bezdechem sennym i pierwotnym hiperaldosteronizmem. Wyniki projektu RESIST-POL zostały odnotowane w podręcznikach europejskich towarzystw naukowych: Tsoufis, Schmieder, Mancia (red.) Interventional Therapies for Secondary and Essential Hypertension, Springer International, Szwajcaria 2016 (patronat European Society of Hypertension) Barbé, Pépin, Welte (red.) Obstructive Sleep Apnoea. Podręcznik European Respiratory Society, 2015 Mancia (red.) Resistant Hypertension: Epidemiology, Pathophysiology, Diagnosis and Treatment. Springer-Verlag, Włochy 2013.
Istotnym elementem badań dotyczących opornego nadciśnienia tętniczego było prowadzenie w latach 2012-2017 badanie nad metodami leczenia zabiegowego opornego nadciśnienia tętniczego.
Instytut Kardiologii w Warszawie posiada największe doświadczenie w Polsce (liczba metod, liczba wykonanych zabiegów) w zakresie kwalifikacji chorych i wykonywania zabiegów. Instytut Kardiologii był koordynatorem i ośrodkiem szkoleniowym Polskiego Rejestru Denerwacji (RDN-Pol). Z kolei wyniki badania własnego o charakterze proof-of-concept dotyczącego przydatności wykonania denerwacji nerek u chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym współistniejącym z obturacyjnym bezdechem sennym (OBS) były w latach 2012-2016 szeroko cytowane, w tym w stanowiskach towarzystw naukowych, stały się też podstawą do zaprojektowanego i prowadzonego w ramach środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego randomizowanego badania klinicznego oceniającego korzyści z wykonania denerwacji nerek w nowym wskazaniu – oporne nadciśnienie tętnicze współistniejące z OBS. Badanie zostało zakończone w 2016 i jego wyniki zostały zaprezentowane podczas prestiżowej sesji kongresu European Society of Cardiology w Rzymie.
Liczba publikacji dotyczących opornego nadciśnienia tętniczego w latach 2012-2016 w czasopismach indeksowanych wyniosła 12, łączny IF tych publikacji 20, a liczba cytowani 33. co wskazuje na istotny wpływ prowadzonych badań na wiedzę dotyczącą opornego nadciśnienia tętniczego.
Instytut Kardiologii jako wiodący ośrodek diagnostyki i leczenia pierwotnego hiperaldosteronizmu w latach 2012-2016 prowadził również badania w zakresie tej najczęstszej wtórnej postaci nadciśnienia tętniczego. Należy podkreślić, że Instytut Kardiologii jako jedyny ośrodek w Polsce wykonuje badania cewnikowania żył nadnerczowych jako rutynowe badanie różnicujące postaci pierwotnego hiperaldosteronizmu. Instytut Kardiologii w Warszawie, jako jedyny ośrodek spoza Holandii, realizował wieloośrodkowy program Spartacus, włączając drugą największą liczbę chorych. Badanie oceniło miejsce cewnikowania żył nadnerczowych w różnicowaniu postaci pierwotnego hiperaldosteronizmu. Wyniki badania opublikowano w najważniejszym czasopiśmie z dziedziny endokrynologii i diabetologii – The Lancet Diabetes and Endrocrinology. Wyniki badania odbiły się odbiło się szerokim echem w prasie medycznej i są przedmiotem debaty dotyczącej procesu diagnostycznego pierwotnego hiperaldosteronizmu, obejmującej publikacje w najbardziej renomowanych czasopismach.
Wiodąca rola Instytutu Kardiologii w zakresie diagnostyki i leczenia pierwotnego hiperaldosteronizmu jest doceniana w Polsce – Dr n.med. Jacek Kądziela z Instytutu Kardiologii otrzymał w 2016 roku nagrodę Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (wykonywanie i ocena cewnikowania żył nadnerczowych), zespół Instytutu Kardiologii został zaproszony do zespołu redagującego wytyczne Polskiego Towarzystwa Endokrynologiczne dotyczących postępowania z chorymi z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy, a także do zespołu redagującego wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego – opracowanie zagadnień dotyczących diagnostyki i leczenia nadciśnienia tętniczego wtórnego. Badacze Instytutu Kardiologii w Warszawie są też autorami prac poglądowych i kazuistycznych dotyczących postępowania w pierwotnym hiperaldosteronizmie publikowanych na łamach wiodących polskich czasopism medycznych.
Badania dotyczące pierwotnego hiperaldosteronizmu realizowane są przez Instytut Kardiologii w ramach szeroko zakrojonej współpracy międzynarodowej, szczególnie z ośrodkami z Niemiec i Holandii. Instytut Kardiologii jest jednym z trzech polskich ośrodków uczestniczących aktywnie w pracach i badaniach „ens@t” – European Network for Adrenal Tumors – zrzeszenia najważniejszych ośrodków w Europie prowadzących badania nad guzami nadnerczy oraz jedynym ośrodkiem spoza Niemiec będącym częścią Niemieckiego Rejestru Choroby Conna.
Przedstawienie nowej patologii tętnic - obustronnie bardzo wąskich tętnic nerkowych [ określonej w języku anglosaskim jako ‘small caliber renal arteries’ ], prowadzącej do niedokrwienia nerek. Jest ona składową nowo poznanego rodzinnie występującego zespołu chorobowego łączącego zmiany w tętnicach nerkowych i ich współistnienie z nadciśnieniem tętniczym, hiperurykemią i rzadką postacią torbielowatości nerek. Udało się również udokumentować możliwość genetycznego podłoża choroby i jej związek z mutacją P236R w genie uromoduliny. Badania nad rodziną przeprowadzono w ramach polsko-niemieckiej współpracy Kliniki Nadciśnienia Tętniczego Instytutu Kardiologii z Kliniką Nefrologii Uniwersytetu w Duseldorfie, Niemczech - wyniki pracy, w tym charakterystyka kliniczna chorych, przedstawione zostały w czasopiśmie Kidney International (IF 8,5).
Kontynuacja współpracy z Kliniką Nadciśnienia Tętniczego kierowaną przez Profesora PF Plouin a obecnie Prof. Michelem Azizi w Hopital Europeen Georges Pompidou w Paryżu, Francji - należącym do wiodących Ośrodków w Europie w dziedzinie nadciśnienia tętniczego, w tym w dziedzinie badań nad nadciśnieniem tętniczym wywołanym dysplazją włóknisto-mięśniową tętnic nerkowych.
Prowadzenie programu ARCADIA-POL, który będąc kontynuacją francuskiego rejestru chorych umożliwi między innymi charakterystykę kliniczną chorych z dysplazją włóknisto-mięśniową w Polsce.
Rozwijanie badań nad patogenezą i charakterystyką kliniczną chorych z nadciśnieniem tętniczym w przebiegu obturacyjnego bezdechu sennego. Przedstawienie wyników badań przeprowadzonych na dużej liczebnie grupie chorych, które po raz pierwszy wykazały częste występowanie obturacyjnego bezdechu sennego u chorych ze świeżo wykrytym, nieleczonym dotąd hipotensyjnie nadciśnieniem tętniczym. Obecnie prowadzony jest projekt dotyczący częstości występowania pierwotnego hiperaldosteronizmu u chorych z obturacyjnym bezdechem sennym.
Dalsze badania nad chorymi z opornym nadciśnieniem tętniczym - w ramach współpracy z Kliniką Wad Wrodzonych Serca Instytutu Kardiologii dokonano analizy chorych włączonych do programu RESIST-POL i przedstawiono po raz pierwszy szczegółową charakterystykę echokardiograficzną chorych z opornym nadciśnieniem tętniczym, wykazując między innymi istotne upośledzenie funkcji zarówno skurczowej jak i rozkurczowej lewej komory. Wyniki przedstawiono w czasopismach Hypertension Research, Sleep Medicine, American Journal of Hypertension oraz Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej.
Dalszy rozwój współpracy z Ośrodkiem kierowanym przez Profesora Eisenhofera oraz Jacques Lendersa odpowiednio w Dreźnie i Nijmegen nad biochemicznymi aspektami dysfunkcji układu współczulnego oraz guza chromochłonnego. Porównano wyniki oznaczania metoksykatecholamin w osoczu za pomocą metody immunoenzymatycznej i wysokoczułej spektrofotometrii. Wykazano również przydatność oceny wolnych metoksykatecholamin w osoczu w identyfikacji chorych z mutacją genu SDHB.
Rozpoczęto również realizację programu DIAMETES mającego na celu ocenę aspektów metodologicznych oceny wolnych metoksykatecholamin w osoczu u chorych z przewlekłą chorobą nerek, w tym chorych dializowanych. Prowadzone jest również badanie dotyczące czynności hormonalnej przyzwojaków zlokalizowanych w obrębie szyi i głowy.
W Instytucie Kardiologii powstała Pracownia prowadząca oznaczenia amin katecholowych w osoczu.
Dalsze rozwijanie metod zabiegowego leczenia opornego nadciśnienia tętniczego wspólnie z Kliniką Kardiologii i Angiologii Interwencyjnej - między innymi w dziedzinie denerwacji i leczenia przy zastosowaniu terapeutycznej przetoki tętniczo - żylnej oraz metody polegającej na ablacji kłębka szyjnego.
Zespoły Kliniki Nadciśnienia Tętniczego oraz Kliniki Kardiologii i Angiologii Interwencyjnej uczestniczyły w międzynarodowym programie ROX, który wykazał znaczące działanie hipotensyjne zastosowania metody wytworzenia terapeutycznej przetoki tętniczo - żylnej - manuskrypt pracy został opublikowany w czasopiśmie Lancet.
We współpracy z Kliniką Kardiologii i Angiologii Interwencyjnej rozwijana jest metoda cewnikowania żył nadnerczowych u chorych z pierwotnym hiperaldosteronizmem. Analiza wyników przeprowadzonych dotychczas badań wskazuje na wysoką przydatność tej metody. Opublikowano wyniki prowadzonego we współpracy z ośrodkami holenderskimi programu SPARTACUS w czasopiśmie Lancet Diabetes & Endocrinology.